• odbrana ž jedan od najvažnijih segmenata igre. Odbrana počinje od servisa, jer je servis u korelaciji sa blokom, a blok je prvi front odbrane od protivničkog napada. Ukoliko ekipa ima dobru odbranu u prednosti je nad svojim rivalom i, generalno, svaka ekipa sa dobrom odbranom je prepoznatljiva i uspešnija od protivnika bez obzira na protivničke napade. Ekipa sa dobrom odbranom uvek je u prednosti kod odlučivanja o krajnjem pobedniku, a najkvalitetnije ekipe se prepoznaju po izvrsnoj odbrani.

[def. Lazar Grozdanović]

• pajp m pripada napadu drugog tempa. Naziv ,,pajp”, koji se najčešće koristi u svetu, a kod nas se odomaćio, potiče od engleske reči "pipe" što u prevodu znači lula, cev. Ovu vrstu napada izvodi igrač druge linije, uglavnom iz Zone 6. Igrač prilikom ovog napada mora da skoči iza linije 3m pre nego što napravi kontakt sa loptom, ali može da doskoči unutar tri metra. U današnjoj odbojci visokog nivoa ova vrsta napada se puno koristi kao kombinacija iza prvog tempa ("penala", "alme").

[def. Igor Kolaković]

• penal m udarac u napadu, a pod udarcima u napadu se smatraju sve akcije kojima se lopta upućuje ka protivniku, osim servisa i bloka. Penal ili prvi tempo je najbrži, najefikasniji i najatraktivniji oblik upućivanja lopte u polje protivnika, a time i postizanja poena. Pripada onoj klasifikaciji smečiranja, gde je lopta dignuta iznad nivoa mreže i hvata se u skoku u najvišoj mogućoj tački, što većom brzinom i što strmije upućuje u protivničko polje.

Naziv je preuzet iz fudbala ili rukometa, ali treba znati da nema nimalo sličnosti sa pomenutim sportskim granama.

Kriterijum za klasifikaciju ove vrste napada je brzina dizanja lopte za napad. U ovoj podeli pominjemo 3 vrste napada i to:

• smečiranje sporo dignute lopte (vreme leta lopte je od 1,5 do 2 sec),

• smečiranje srednje brzo dignute lopte (vreme leta lopte je od 1,1 do 1,4 sec), i

• smečiranje brzo dignute lopte (vreme leta lopte je od 0,6 do 1,0 sec).

Poslednja vrsta napada u ovoj podeli je ono što u praksi zovemo penal ili prvi tempo.

[def. prof. dr Goran Nešić]

video i dijagram akcije penal

• podloga podloga za teren koja se koristi na takmičenjima u organizaciji FIVB je Taraflex (proizvođač Gerflor). Na utakmicama našeg šampionata ova podloga nije obavezna.

• poen m ekipa osvaja poen ako uspešno upućena lopta dodirne protivničko polje, kada protivnička ekipa učini grešku, ili kada protivnička ekipa dobije kaznu.

   - poen količnik, broj po kojem se na nekim takmičenjima određuje plasman ekipa na tabeli u slučaju istog odnosa pobeda i poraza. Izračunava se na taj način što se broj osvojenih poena podeli sa brojem izgubljenih poena. Primer: ako "Ekipa 1" ima 333 osvojena poena, a 300 izgubljenih, onda je njen poen količnik 333:300=1.110. Ako "Ekipa 2" ima 323 osvojena poena, a 290 izgubljenih, onda je njen poen količnik 323:290=1.113. Dakle, iako je razlika dobijenih i izgubljenih poena 33 u oba slučaja, primećuje se da je količnik "Ekipe 2" za nijansu veći, tako da će ona u konačnom plasmanu biti bolje rangirana.

• postava ž skup igrača jednog tima koji imaju pravo nastupa na terenu. Svaka ekipa uvek mora imati 6 igrača u igri.

  - početna postava ukazuje na redosled rotiranja igrača na terenu. Taj redosled se mora poštovati tokom celog seta. Pre početka svakog seta, trener mora na listiću za postavu prijaviti početnu postavu svoje ekipe. Listić, uredno popunjen i potpisan, predaje drugom sudiji ili zapisničaru. Igrači koji nisu u početnoj postavi za set su zamene za taj set (osim libera). Pošto se listić sa postavom preda drugom sudiji ili zapisničaru, nikakva promena u postavi ne može biti odobrena bez pravilne zamene.

• povaljka ž kada igrač iskorakom u levu ili desnu stranu i padom na butinu i kuk spasava otežanu loptu u odbrani. Kao i kod upijača, glavni cilj je spasavanje lopte.

[def. Saša Joksimović]

• preliminarni tehnički sastanak sastanak koji supervizor takmičenja održava sa predstavnicima svih ekipa učesnica ponaosob (tim menadžerom, doktorom i prvim trenerom) kako bi se uverio da su svi formulari, potrebna dokumenta, kao i garniture dresova u skladu sa pravilima takmičenja, čime ekipa i igrači stiču pravo učestvovanja na utakmici, turniru ili prvenstvu.

• prijem (servisa) m elemenat igre. Ako bismo pravili gradaciju po važnosti, u modernoj odbojci sigurno da bi elemenat prijema servisa bio u prvom planu. Servis najčešće primaju 3 igrača, u zavisnosti od sistema, postave i mogućnosti ekipe, ali u savremenoj odbojci prijem obavezno obavljaju 2 univerzalna igrača i libero. Od njihovog uspešnog prijema zavisi i uspešnost kompletne prve postave, a šire i cele ekipe. Ukoliko je prijem uspešan, daje se mogućnost organizatoru igre (dizaču) da može vrlo uspešno i kreativno da organizuje napad. Sa dobrim prijemom on ima neograničene mogućnosti da napada sa 3 ili 4 igrača, što je veliki kvalitet u igri i njenom osavremenjivanju. Kada je u našoj muškoj reprezentaciji  postojao tzv. “bermudski trougao” (Nikola Grbić kao dizač, a na prijemu Vanja Grbić i Goran Vujević), i pored prisutnih Miljkovića, Gerića,  Tanaskovića, Žareta Petrovića i drugih, igra je suštinski zavisila od ova tri igrača. Tada smo bili jedna od najuspešnijih ekipa sveta jer smo prijem "skinuli" sa  spiska problema, što muči mnoge ekipe u savremenoj odbojci. Mi smo, u to vreme, igru zasnivali na prijemu i nije čudo što smo zbog toga bili jedna od najuspešnijih reprezentacija svet.

[def. Lazar Grozdanović]

  - idealan prijem, u kojem su parabola i brzina lopte iz prijema prilagođeni jako malom radijusu kretanja tehničara.

[def. Saša Joksimović]

  - pomeren prijem (pozitivan), u kojem je radijus kretanja tehničara u okvirima 3 metra dok su parabola i brzina lopte iz prijema takve da se može odigrati prvi tempo.

[def. Saša Joksimović]

  - rasejan prijem (negativan), iz kojeg nema prvog tempa, ali je moguće organizovati napad.

[def. Saša Joksimović]

• reprezentacija ž ekipa sastavljena od najboljih igrača jedne države, regiona ili grada sa ciljem da učestvuje na takmičenjima u kojima će se nadmetati sa timovima istog ranga, predstavljajući svoju naciju ili teritoriju na najbolji mogući način.

• rezultat m konačan ili parcijalni ishod meča, utakmice ili seta.

• rotacija ž kada ekipa koja je primala servis osvoji poen i stekne pravo da servira, njeni igrači se rotiraju za jednu poziciju u smeru kazaljke na satu: igrač sa pozicije 2 se rotira na poziciju 1 da servira, igrač sa pozicije 1 rotira se na poziciju 6, itd. Redosled rotacije je određen mestom sa kojeg set počinje tehničar (dizač) ekipe (npr. ako tehničar počinje set iz zone 2, onda se kaže da ekipa počinje set iz pozicije 2). Vidi sliku (standardnih šest zona i dodatne tri koje se koriste u statističkim analizama) >>

   - rotaciona greška, učinjena je kada servis nije izveden u skladu sa redosledom rotacije.

• rus m jedan od elemanata napada. To je kombinacija koja služi za što uspešnije izigravanje protivničkog bloka. Poznati ruski trener Vjačeslav Platonov (1939-2005) je idejni tvorac ove kombinacije, koja u to vreme (sedamdesetih godina prošlog veka) nije bila karakteristična za rusku ekipu. S obzirom na kvalitet pomenutog trenera, sve do današnjih dana u nekim izuzetnim prilikama upotrebljava se ova akcija, koja se sastoji u tome da tehničar dizanjem između penala i alme prevari protivnički blok koji ne očekuje smečera koji dolazi iz "četvorke", i ostavlja mu nebranjeni napad.

[def. Lazar Grozdanović]

• selekcija ž reprezentacija.

• selektor m prvi trener.

• servis m elemenat igre kojim počinje svaka utakmica, set i nadigravanje za poen. Dakle, ovim elementom počinje sama igra. Cilj servisa je da se osvoji direktan poen ili da se oteža protivnički napad nakon prijema servisa. Servis je jedini moment odbojkaške igre gde je igraču dozvoljeno da poseduje loptu i gde može slobodno da bira trenutak početka akcije, naravno, u roku od 8 sekundi od ternutka kada mu sudija zviždukom da znak za serviranje. Pomenute okolnosti govore o lakoći savladavanja serviranja, ali ono zahteva dosta rada, kvaliteta i iskustva kako bismo mogli kontrolisati tehniku i taktiku ovog elementa. Ovo je naročito važno u situacijama kada je igrač pod pritiskom tokom meča jer je u tom trenutku sva pažnja okoline usmerena upravo na njega.

[def. Igor Kolaković]

  - skok (smeč) servis, kao što mu i ime govori, izvodi se iz skoka i zbog siline i brzine udarca (sličan smeču)  ima najkraće vreme leta lopte nakon njega. Zbog toga je prijem ovog servisa otežan i daje najveću mogućnost da se osvoji direktan poen. Naravno, ovakav servis nosi i dozu rizika od greške (serveri su spremni da preuzmu rizik zahvaljujući samopouzdanju koje su stekli tokom uspešnog i dugotrajnog treninga takvog servisa), a one su sastavni deo odbojkaškog nadigravanja i nemoguće ih je eliminisati, ali se uvek teži njihovom smanjivanju. Preuzimanje rizika na servisu postao je važan princip u današnjoj odbojci, pogotovo protiv jakih timova koji su dominantni u prvom napadu.

[def. Igor Kolaković]

  - flot servis,, za razliku od skok servisa, iako se izvodi iz skoka, ima malo ili nimalo spina (rotacije). Lopta bez spina je prilično nestabilna, zato ovako servirana lopta dok leti kroz vazduh propada, leti u prekidima i talasima, krećući se s jedne na drugu stranu, gore i dole. Ovakav nepredvidljiv let lopte je jako težak za prijem servisa. Manji rizik prilikom serviranja, kao i velika efikasnost zbog preciznosti izvođenja u taktičkim opredeljenjima, učinilo ga je veoma popularnim servisom u današnjoj odbojci. Ime za ovaj tip serviranja je nastalo od engleske reči "float" što znači "plovak".

[def. Igor Kolaković]

  - prvi servis, početni udarac na utakmici.

  - servis greška, neuspešan servis koji rezultira poenom za protivničku ekipu.

• set m rezultatska celina u okviru odbojkaške utakmice. U setu (osim u odlučujućem, 5. setu - taj breјku) pobeđuje ekipa koja prva osvoji 25 poena sa prednošću od najmanje dva poena. U slučaju nerešenog rezultata (24-24), igra se nastavlja dok jedna od ekipa ne ostvari dva poena prednosti (26-24, 27-25, itd.). Pobednik utakmice je ekipa koja prva osvoji tri seta. U slučaju izjednačenog rezultata 2:2 u setovima, odlučujući (peti) set se igra do 15 poena (opet uz minimum dva poena prednosti na kraju za jednu od ekipa).

 - set količnik, broj po kojem se na nekim takmičenjima određuje plasman ekipa na tabeli u slučaju istog odnosa pobeda i poraza. Izračunava se na taj način što se broj osvojenih setova podeli sa brojem izgubljenih setova. Primer: ako "Ekipa 1" ima 14 osvojenih setova, a 12 izgubljenih, onda je njen poen količnik 14:12=1.166. Ako "Ekipa 2" ima 18 osvojenih setova, a 16 izgubljenih, onda je njen poen količnik 18:16=1.125. Dakle, iako je razlika dobijenih i izgubljenih setova 2 u oba slučaja, primećuje se da je količnik "Ekipe 1" za nijansu veći, tako da će ona u konačnom plasmanu biti bolje rangirana.

• sistem m način organizacije prve postave na terenu. Danas je prihvaćen sistem 5-1 (5 igrača raznih profila i dizač), a ranije su igrani i sistemi 4-2 i 3-3. Čak i danas neke reprezentacije, kao što je ženska kubanska, ponekad igraju 4-2 (sa 2 dizača). Što se tiče sistema 3-3 on je davno prevaziđen. Različiti sistemi igre se postavljaju u zavisnosti od kvaliteta igrača sa kojima ekipa raspolaže. Na primer, Kubanke imaju u isto vreme 2 izvrsna organizatora i 2 napadača, tako da su u mogućnosti da manipulišu i sa sistemom 4-2. Sistem 4-2, inače, jeste i "najprirodniji" sistem zbog same rotacije igrača u njemu. U poslednje vreme je prihvaćen sistem 5-1, prvenstveno iz razloga manjeg broja grešaka, jer jedan tehničar može da napravi grešku, ali dva dizača po logici ipak mogu da pogreše više puta.

[def. Lazar Grozdanović]

• statističar (skaut) m član stručnog štaba zadužen za prikupljanje relevantnih podataka za analizu protivnika i pripremu utakmice. U posao statističara spada snimanje utakmica, prikupljanje podataka i njihova analiza, kao i prikazivanje rezultata istraživanja u formi pisanog izveštaja i video prezentacije.

[def. Saša Joksimović]

• statistika (skauting) ž prezentacija učinka pojedinaca i ekipa kroz prikupljene podatke sa jedne ili više utakmica.

[def. Saša Joksimović]

• strategija m opšti plan akcija čija je svrha ostvarivanje određenih, jasno definisanih ciljeva. U odbojci se ona odnosi na najopštija pitanja pripreme za uspešan nastup na takmičenjima. Strategija treba da odgovori na pitanje: Šta raditi?

[def. prof. dr Goran Nešić]

• stručni štab sastoji se od prvog i drugog trenera, zatim statističara, doktora, fizioterapeuta i kondicionog trenera.

• stubovi m drže mrežu, postavljeni su od 0,50 do 1,00 m izvan bočnih linija.Visoki su 2,55 m i najbolje je ako im se visina može podešavati. Za sva FIVB svetska i zvanična takmičenja, stubovi koji drže mrežu su postavljeni na udaljenosti od 1 m izvan bočnih linija. Stubovi su okrugli i glatki, fiksirani za podlogu bez žica. Ne smeju imati delove koji predstavlju opasnost ili smetnju.

• sudija m osoba koja vodi računa o regularnosti i primeni odbojkaških pravila na utakmici i presuđuje kod spornih situacija. Sudijski kolegijum za utakmicu se sastoji od sledećih službenih lica: prvi sudija, drugi sudija, zapisničar, četvoro (dvoje) linijskih sudija. Za FIVB svetska i zvanična takmičenja obavezan je pomoćnik zapisničara. Samo prvi i drugi sudija mogu korisiti pištaljku za vreme utakmice.

  - sudijski znaci, zvanični znaci koje sudije koriste da bi ukazali na dosuđeni događaj. Prvi sudija rukom mora pokazati razlog za svoj zvižuduk (vrstu dosuđene greške ili vrstu odobrenog prekida). Znak mora biti na trenutak zadržan, a ako je pokazan jednom rukom, ruka odgovara strani ekipe koja je učinila grešku ili uputila zahtev. Linijske sudije moraju pokazati zvaničnim znakom zastavicom vrstu učinjene greške i za trenutak zadržati znak.

  - prvi sudija, obavlja svoje funkcije sedeći ili stojeći na sudijskoj platformi koja se nalazi na jednom kraju mreže. Nivo njegovog vidnog polja mora biti otprilike 50 cm iznad nivoa mreže. Prvi sudija vodi utakmicu od početka do kraja. Njegova su ovlašćenja iznad ovlašćenja svih članova sudijskog kolegijuma i članova ekipa. Za vreme utakmice, odluke prvog sudije su konačne. On je ovlašćen da poništi odluke drugih članova sudijskog kolegijuma ako primeti da su pogrešne. Prvi sudija može promeniti člana sudijskog kolegijuma koji svoje funkcije ne obavlja valjano. Takođe, prvi sudija kontroliše rad skupljača lopti, brisača poda i brzih brisača. Prvi sudija ima pravo da odluči o bilo kom pitanju u vezi sa igrom, uključujući i ona koja nisu uređena Pravilima igre. Prvi sudija neće dozvoliti bilo kakvu diskusiju u vezi sa svojim odlukama. Na zahtev kapitena u igri, prvi sudija će dati objašnjenje o primeni ili tumačenju Pravila igre na osnovu kojih je doneo odluku. Ako se kapiten u igri ne slaže sa objašnjenjem prvog sudije i odluči da uloži protest, mora to učiniti odmah čime zadržava pravo da podnese i upiše protest u zapisnik na kraju utakmice. Prvi sudija mora dozvoliti korišćenje ovog prava kapitena u igri. Prvi sudija je odgovoran da utvrdi pre i za vreme utakmice da li oprema prostora za igru i uslovi u tom prostoru odgovaraju propisanim.

Pre utakmice, prvi sudija:
- proverava uslove u prostoru za igru, lopte i ostalu opremu,
- obavlja žreb sa kapitenima ekipa,
- nadgleda zagrevanje.

Za vreme utakmice prvi sudija je ovlašćen da:
- dodeljuje opomene ekipama,
- sankcioniše nedozvoljeno ponašanje i odugovlačenja igre.

On odlučuje o:
a) greškama servera i pozicionim greškama ekipe koja servira, uključujući i zaklon,
b) greškama odigravanja loptom,
c) greškama iznad mreže i na njenom gornjem delu,
d) greškama udarca u napadu Libera i igrača zadnje linije,
e) završenom udarcu u napadu loptom iznad visine mreže koju je Libero digao prstima iz
sopstvene prednje zone ili njenog produžetka,
f) prolasku lopte celim obimom kroz donji prostor ispod mreže.
g) završeni blok igrača zadnje linije ili pokušaj bloka od strane Libera

Na kraju utakmice, proverava i potpisuje zapisnik.

   - drugi sudija, obavlja svoje funkcije stojeći izvan terena, u blizini stuba, na suprotnoj strani terena od prvog sudije, prema kome je okrenut licem. Drugi sudija je pomoćnik prvog sudije, ali ma i sopstveni delokrug nadležnosti. Ako prvi sudija postane nesposoban da nastavi svoj posao, drugi sudija ga može zameniti. Drugi sudija može, bez zvižduka, da signalizira i one greške koje nisu u njegovom delokrugu nadeležnosti, ali na tome ne sme da insistira kod prvog sudije. Drugi sudija kontroliše rad zapisničara. Drugi sudija nadgleda članove ekipa na klupi za rezervne igrače i obaveštava prvog sudiju o njihovom nedozvoljenom ponašanju. Drugi sudija nadgleda igrače u zoni za zagrevanje. Drugi sudija odborava prekide, kontroliše njihovo trajanje i odbija neosnovane zahteve. Drugi sudija kontroliše broj tajm-auta i zamena igrača koji je iskoristila svaka ekipa i o drugom tajm-autu, petoj i šestoj zameni igrača obaveštava prvog sudiju i odgovarajućeg trenera.  U slučaju povrede igrača, drugi sudija odobrava izuzetnu zamenu ili vreme od tri minuta za oporavak. Drugi sudija proverava stanje poda, uglavnom u prednjoj zoni. Takođe, za vreme utakmice proverava da li lopte i dalje ispunjavaju predviđene kriterijume. Drugi sudija nadgleda članove ekipa u kaznenim zonama i obaveštava prvog sudiju o nedozvoljenom ponašanju.

Na početku svakog seta, kod promene polja u odlučujućem setu i kad god je potrebno, drugi
sudija proverava da li stvarne pozicije igrača na terenu odgovaraju onima na listiću za početnu postavu.

Za vreme utakmice, drugi sudija odlučuje, zviždukom dosuđuje i pokazuje:
- prelaz u protivničko polje i prostor ispod mreže,
- pozicione greške ekipe koja prima servis,
- nedozvoljen kontakt igrača sa mrežom na njenom donjem delu ili sa antenom na svojoj strani terena,
- završeni blok igrača zadnje linije ili pokušaj bloka od strane Libera; ili greška u napadu igrača zadnje linije ili Libera
- kontakt lopte sa spoljnim predmetom,
- kontakt lopte sa podom kada prvi sudija nije u poziciji da vidi kontakt;
- ako lopta koja je upućena u protivnčki teren prelazi mrežu potpuno ili delimično izvan prostora za prelaz, ili ako dodiruje antenu.

Na kraju utakmice, potpisuje zapisnik.

   - linijski sudija, kontroliše jednu ili dve linije terena i zastavicom (dimenzija 40x40cm) signalizira da li je lopta "dobra" ili u autu. Ako su prisutna samo dvojica linijskih sudija, oni stoje kod uglova terena najbližim desnoj ruci svakog sudije, dijagonalno na 1 do 2 m od ugla. Svaki od njih kontroliše dve linije, osnovnu i bočnu liniju na svojoj strani terena. Na FIVB svetskim i zvaničnim takmičenjima, obavezno je prisustvo četvoro linijskih sudija. Oni stoje u slobodnoj zoni na 1 do 3 m od svakog ugla terena, u zamišljenom produžetku linija koje kontrolišu.

Linijske sudije pokazuju:

- lopta ''unutra'' ili ''aut'' kad god lopta padne blizu njhovih linija;
- dodir ''aut'' lopti od strane ekipe koja prima loptu;
- kada lopta dodirne antenu, kada servirana lopta prelazi mrežu van prostora za prelaz, itd;
- ako bilo koji igrač (izuzev servera) stoji van svog polja u trenutku servisnog udarca;
- grešku prestupa osnovne linije igrača koji servira;
- bilo koji kontakt igrača sa antenom na svojoj strani terena za vreme akcije odigravanja loptom ili za vreme ometanja igre;
- prelazak lopte preko mreže u protivničko polje van prostora za prelaz, ili dodir sa antenom na svojoj strani terena.

Na zahtev prvog sudije, linijski sudija mora ponoviti svoj znak.

[def. FIVB - Zvanična pravila odbojke]

• sun m vidi upijač.

• taj-brejk m sinonim za peti set. U taj-brejku pobeđuje ekipa koja prva osvoji 15 poena, ili ako je rezultat 14-14, ekipa koja prva ostvari dva poena razlike. U petom setu ekipe počinju na stranama na kojima su završile četvrti set, a menjaju ih nakon što jedna od ekipa osvoji 8 poena. U taj-brejku nema tehničkog tajm-auta, a svaka od ekipa ima pravo na jedan timski tajm-aut.

• tajm-aut m pravilan prekid igre kada trener jednog tima (ili kapiten u izuzetnoj situaciji) zaustavlja utakmicu u trajanju od 30 sekundi da bi ekipi preneo svoje taktičke zamisli ili da bi prekinuo dobar ritam protivničke ekipe. Za vreme svakog tajm-auta igrači koji su u igri moraju otići u slobodnu zonu, u blizinи svoje klupe za rezervne igrače. Svaki trener ima pravo da zatraži dva tajm-auta u okviru jednog seta. Moguće je pozvati dva tajm-auta uzastopno bez potrebe za nastavkom igre.

   - tehnički tajm-aut, za svetska takmičenja pod okriljem FIVB-ja, kao i na ostalim zvaničnim takmičenjima, u prva četiri seta, dva ''tehnička tajm-auta'' u trajanju od 60 sekundi primenjuju se automatski kada ekipa koja vodi osvoji 8. i 16. poen. U odlučujućem (petom) setu, nema ''tehničkih tajm-auta''; samo dva tajma-auta u trajanju od 30 sekundi mogu biti zatražena od strane svake ekipe.

• taktika (gr. postavim, postrojim) ž definiše se kao izbor i primena sredstava, metoda i formi vođenja sportske borbe sa ciljem postizanja maksimalnih rezultata na takmičenjima. Takođe se može reći da je taktika smišljen, racionalan i ekonomičan način vođenja sportske borbe. Taktika treba da dâ odgovor na pitanje: Kako to uraditi?

[def. prof. dr Goran Nešić]

• tehnika (gr. veština, spretnost, koordinacija, umešnost) ž оdbojkaška tehnika je oblikovano motoričko pamćenje (Tomić, 1999). Definiše se kao racionalno i efikasno izvođenje kretanja, radi rešavanja motoričkih zadataka u procesu treninga i takmičenja. Ona podrazumeva stepen usvojenosti odgovarajućeg sistema kretanja, karakterističnog za odbojku i usmerenog ka postizanju visokih sportskih rezultata.  

[def. prof. dr Goran Nešić]

• tehničar m vidi dizač.

• tempo (ita. stepen brzine kojom se vrši neka radnja) m vrsta napada zavisno od brzine i visine dignute lopte. 

   - prvi tempo, najbrži napad. Vidi pod penal.

   - drugi tempo, nešto sporiji napad polu visokom loptom
   (pajp, dupli penal, rus, bugarin, devetka, max, sendvič, super).

   - treći tempo, sinonim za visoke lopte
   (iznuđena korekcija, iznuđeni pajp, visoka iz 4, visoka iz 2).

[prir. Saša Joksimović]

• tim menadžer (eng. team manager) osoba zadužena za komunikaciju između Nacionalnog saveza, stručnog štaba i igrača u reprezentaciji, kao i koordinaciju boravka ekipe u inostranstvu i odnos sa zvaničnicima drugih federacija i selekcija. On je predstavnik svoje reprezentacije na internacionalnim takmičenjima i pored kontakta sa predstavnicima drugih ekipa i Saveza, kao i sa sudijama i sportskim radnicima, dužnost mu je da svoju zemlju predstavlja u najboljem svetlu. 

[def. Darko Đuričković, dugogodišnji tim menadžer ženske seniorske reprezentacije Srbije]

• timski novinar (eng. team journalist) na zvaničnim takmičenjima FIVB i CEV, „timski novinar“ je deo oficijelne delegacije nacionalnog tima. Po preporuci FIVB i CEV, timski novinar bi trebalo da bude novinar neke press agencije ili dnevnog lista (po mogućnosti, sportskog). Njegova obaveza je da tokom takmičenja bude veza između portparola Nacionalnog saveza i ostalih medija u zemlji (slanje tačnih i pravovremenih informacija sa takmičenja i ostalih zanimljivosti sa lica mesta), kao i stranih novinara i naših igrača i članova stručnog štaba na samom takmičenju.

[def. Igor Jagličić, glavni urednik odbojkaških strana u Sportskom žurnalu i dugogodišnji timski novinar naših nacionalnih selekcija]

• trener m ličnost koja svojim autoritetom, baziranim na znanju, ponašanju, umešnošću i kreativnošću, vodi odbojkašku ekipu. Pogrešno je smatrati da se trenerski autoritet stiče vikom i galamom. Trener je najpotrebniji ekipi onda kada treba da, bez obzira na skaute i ostale, donese odluke u ključnim trenucima (pozivajući tajm aut ili dozvoljenim sugestijama pored trenerske linije). Svojim savetima, koji mogu biti od bitnog značaja za vreme utakmice, on vodi ekipu, jer odbojka je igra trenutka i psihologije. FIVB u svojim propisima kaže da kapiten može da menja trenera, ali to je potpuno neprihvatljivo, jer kapiten ekipe je vođa na terenu i on se pita dok akcije traju, ali trener je taj koji predstavlja sponu između ekipe na terenu i van njega.

[def. Lazar Grozdanović]

Primeri: Bernardo Rezende (dugogodišnji trener brazilske reprezentacije), koji aktivno učestvuje u kompletnim i kompleksim događajima na terenu i van njega; Hulijo Velasko i Laza Grozdanović, koji su kreativni, preduzimljivi i bez obzira na skauting, u datom trenutku donose odlučujuće odluke.

  - prvi trener, za vreme utakmice, izvan terena, vodi igru svoje ekipe. Bira početne postave, njihove zamene i uzima tajm-aute. U obavljanju tih poslova zvanično lice za kontakt mu je drugi sudija. PRE UTAKMICE trener upisuje ili proverava prezimena i brojeve svojih igrača u zapisniku, a zatim ga potpisuje. ZA VREME UTAKMICE, trener:
- pre svakog seta daje drugom sudiji ili zapisničaru uredno popunjene i potpisane listiće sa početnom postavom;
- sedi na klupi najbliže zapisničaru ali to mesto može napustiti;
- traži tajm-aute i zamene igrača;
- može, kao i ostali članovi ekipe, davati instrukcije igračima na terenu. Trener može davati ove instrukcije stojeći ili hodajući unutar slobodne zone ispred klupe svoje ekipe, od produžetka linije napada do prostora za zagrevanje, bez ometanja i odugovlačenja utakmice.
Za FIVB, svetska i zvanična takmičenja, prostor u kojem trener obavlja svoje funkcije ograničen je linijom ograničenja za trenere.

[def. FIVB - Zvanična pravila odbojke]

  - pomoćni (drugi) trener, sedi na klupi za igrače, ali nema pravo da interveniše za vreme utakmice. Ako trener mora da napusti svoju ekipu iz bilo kog razloga, uključujući sankciju, pomoćnik trenera može, na zahtev kapitena u igri i uz odobrenje prvog sudije, preuzeti funkcije trenera za vreme trajanja odsustva.

[def. FIVB - Zvanična pravila odbojke]

  - kondicioni trener, vodi računa o fizičkoj spremi ekipe.

• upijač m spasavanje lopte u odbrani, uglavnom otežane odbojanjem ili sakrivanjem od sopstvenog bloka. Razlikujemo klasičan upijač i "sun". Kod "suna" igrač se baca iskorakom napred, nalik ulasku u vodu, ispružene ruke, dlanom okrenutim nadole. Odigravanje se vrši kada dlan dodirne parket, a lopta u slobodnom padu udara o nadlanicu i ostaje u igri. Klasični upijač se od "suna" razlikuje po ranijem odigravanju, pri padu sa iskorakom unapred.

[def. Saša Joksimović]

• upasiviti žargonski izraz koji se koristi za situaciju kada ekipa koja se brani blokom uspe da amortizuje, ublaži (upasivi) napad protivnika, omogućavajući olakšanu odbranu  polja i zadržavajući loptu na svojoj strani terena, uz mogućnost organizacije faze kontranapada. Ova vrsta bloka naziva se pasivni blok. Razlikujemo i aktivni blok koji neutralizuje protivnički napad već na mreži i kojim se osvaja direktan poen.

[def. Igor Kolaković]

• visoka (lopta) ž koristi se kod negativnog (lošeg) prijema i u kontranapadu posle odbrane kad dizač nije u mogućnosti da diže brze lopte.  Bez obzira odakle se diže, bitno je da dignuta lopta bude precizna, jer je odbrana protivnika tada dobro formirana. Zbog toga je važno da se mirnim dizanjem omogući napadaču da stvori situaciju za osvajanje poena.

[def. Željko Bulatović]

• zaklon m igrači ekipe koja servira ne smeju sprečavati protivničke igrače, pojedinačnim ili grupnim zaklanjanjem (još se naziva i ''maska''), da vide servera ili putanju lopte. Igrač ili grupa igrača ekipe koja servira čini zaklon ako: maše rukama, skače ili se kreće levo-desno za vreme izvođenja servisa, ili stoje grupisani da bi prikrili putanju lopte.

• zapisnik m zvaničan dokument koji se vodi tokom utakmice i u koji se upisuju relevantni podaci, poput postave, rezultata, izmena itd.

• zapisničar m osoba koja pripada Sudijskom kolegijumu na utakmici i brine o vođenju Zapisnika, u skladu sa Pravilima igre sarađujući sa drugim sudijom. Zapisničar obavlja svoje funkcije sedeći za zapisničkim stolom, na suprotnoj strani terena od prvog sudije i njemu okrenut licem. Zapisničar koristi sirenu ili drugu zvučnu napravu da bi upozorio na nepravilnosti ili daje znakove sudijama na osnovu svojih zaduženja.

Pre utakmice i seta, zapisničar:
- upisuje podatke o utakmici i ekipama, uključujući prezime i broj Libera, a na osnovu važeće procedure, i prikuplja potpise kapitena i trenera;
- upisuje početnu postavu obe ekipe na osnovu listića za postavu;
Ako listiće ne primi na vreme, o tome odmah obaveštava drugog sudiju.

Za vreme utakmice, zapisničar:
- upisuje osvojene poene;
- kontroliše redosled serviranja obe ekipe i signalizira sudijama svaku grešku, odmah posle izvođenja servisa;
- ovlašćen je da odobri i objavi zahteve za zamene igrača koristeći sirenu, kontrolišući njihov broj, i upisuje zamene i tajm-aute, obaveštavajući drugog sudiju o tome;
- obaveštava sudije o zahtevu za prekid koji nije u skladu sa pravilima;
- objavljuje sudijama kraj setova i osvajanje 8. poena u odlučujućem setu;
- upisuje svaku sankciju i neosnovane zahteve;
- upisuje i sve ostale događaje po instrukciji drugog sudije, npr. izuzetne zamene, vreme za oporavak povređenog igrača, produžene prekide, spoljašnje ometanje itd.
- kontroliše pauzu između setova

Na kraju utakmice, zapisničar:
- upisuje konačan rezultat;
- u slučaju protesta, a uz prethodnu dozvolu prvog sudije, upisuje ili dozvoljava kapitenu ekipe u igri da upiše u zapisnik izjavu o situaciji zbog koje protestuje;
- potpisuje zapisnik, a zatim prikuplja potpise kapitena ekipa a zatim i sudija.

 - pomoćnik zapisničara, obavlja svoje funkcije sedeći pored zapisničara za zapisničkim stolom. Pomoćnik zapisničara upisuje zamene u kojima učestvuje Libero i kontroliše ih, okreće brojeve na ručnom semaforu, kontroliše elektronski semafor, pomaže Zapisničaru u administrativnim dužnostima i menja ga ako ovaj postane nesposoban da obavlja svoj posao.

Na kraju utakmice, pomoćnik zapisničara potpisuje list za kontrolu Libera i predaje ga na proveru i potpisuje Zapisnik.

Žž

• žreb m 1. pre početka utakmice prvi sudija obavlja žreb radi određivanja prava na prvi servis i strana terena za prvi set. Ako se igra odlučujući set, obavlja se novi žreb. Žreb se obavlja u prisustvu kapitena obe ekipe. Pobednik žreba bira pravo serviranja/prijema servisa ili stranu terena. Onome ko u žrebanju izgubi, ostaje izbor preostalog 2. Određivanje grupa, najčešće izvlačenjem, u kojima će se ekipe ili reprezentacije nadmetati na nekom takmičenju.