Rečnik odbojkaške terminologije (A-N)
Odbojkaški rečnik je namenjen svim zaljubljenicima u odbojku. Cilj ovog rečnika je razjašnjenje pojmova sa kojima se susrećemo pri praćenju odbojkaškog meča. Fond termina nije konačan i stalno se uvećava. Ako i Vi i imate neku nedoumicu, predložite termin koji biste voleli da Vam razjasnimo i neki od naših stručnjaka će na najbolji način definisati i Vaš zadati pojam. Predloge za nove odrednice rečnika šaljite na Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli.. |
Aa |
• akcija (radnja, delatnost, delanje, dejstvo) ž organizovani vid izvođenja neke aktivnosti u okviru institucionalizovanog sistema, koja je usmerena ka postizanju nekog zajedničkog cilja. Prevedeno na jezik sporta, akcija je organizovana delatnost tima (ekipe) u cilju ostvarivanja pogodnih uslova za postizanje poena (akcije u odbrani i akcije u napadu). Najvažniji uslov za to je motivacija i lični doprinos pojedinaca socijalne zajednice, odnosno ekipe.[def. prof. dr Goran Nešić]• alma ž razlikujemo tri vrste napada zavisno od brzine dignute lopte. Prvi tempo je najbrži, a slijede ga drugi, nešto sporiji, kojim se napada uglavnom sa krajeva mreže ili iz druge linije, i treći tempo koji je sinonim za visoke lopte. ,,Alma” je vrsta napada koja pripada prvom tempu u kome napadač skače na smeč prije negoli dizač loptu digne. Svrha dizanja ,,alme”, kao i bilo kog prvog tempa, jeste realizacija napada koji se teško blokira zbog brzine izvođenja. Ništa manje važno nije i kada se ,,alma” zakaže, a dizač se opredeli za napad sa drugog tempa (npr. iza glave ili sa "pajpa"), jer se u tom slučaju zadržava protivnički srednji bloker koji je, ako prati ,,almu”, sad već pomeren iz centra. Za razliku od ,,penala” koji se izvodi blizu dizača, ,,alma” se izvodi na daljini od oko 3 m od dizača po širini mreže. To je specifičnost koja srednjem blokeru koji se brani, zbog dužine puta, otežava formiranje dvojnog bloka sa krajnjim blokerom nasuprot napadača drugog tempa (npr. iza glave). Najbolji primer ekipe koja puno koristi ,,almu” kao vrstu napada je Olimpijski pobednik iz 2008. godine reprezentacija SAD. Naziv za ovu vrstu napada različit je u raznim zemljama. U Italiji ga nazivaju "sette" (sedam), a Amerikanci ga označavaju kao 31. U Španiji se takođe zove kao kod nas - ,,alma”.[def. Igor Kolaković]• antena ž savitljiva šipka duga 1,80 m i prečnika 10 mm, napravljena od fiberglasa ili sličnog materijala. Antena je učvršćena za spoljnu ivicu svake bočne trake. Antene su postavljene na suprotnim stranama mreže. Gornjih 80 cm svake antene se prostire iznad mreže i označene su trakama različitih boja, najbolje crvenim i belim. Antene se smatraju delom mreže i bočno ograničavaju prostor za prelaz lopte. U slučaju da lopta tokom akcije dodirne antenu, gubi se poen.[def. FIVB - Pravila igre]
• anticipacija ž prema opštoj definiciji anticipacija je nastala od latinske reči "anticipare", što znači unapred uzeti, predvideti. Odbojkaška definicija za anticipaciju je sposobnost igrača da predvidi, tj. odredi smer kretanja lopte, dovoljno pre nego što je lopta prešla mrežu (u trenutku udarca protivnika), kako bi imao dovoljno vremena da se pripremi za odigravanje te lopte. Najbolji primer za ilustraciju značenja pojma anticipacija je posmatranje dva igrača. Jedan stiže lopte s lakoćom i ima se utisak da sve lopte dolaze tačno k njemu, a drugi se prenapreže od trčanja, ali su mu pojedine lopte nedostižne. To najbolje određuje igrača koji poseduje anticipaciju i onog koji je nije razvio ili barem ne u dovoljnoj meri. Zašto je anticipacija toliko važna? Odgovor je sasvim jasan. Nema dobrog igrača koji nema dobru anticipaciju, a evo i razloga za to:- odbojkaška lopta može dostići brzinu blizu 180km/h,
|
Bb |
• blok m elemenat igre u odbrani, kada igrač (ili više njih) tima koji se brani skače "na mreži" i pruža ruke uvis stvarajući prepreku za loptu koju upućuje napadač. Blok, kao odbrambeni zadatak ekipe, stoji na granici svoje postave i olakšava ostalim igračima da budu uspešni u odbrambenim zadacima ili odbrani od napada, bilo prvog tempa, korekcije ili raznih drugih kombinacija. Blok je jedan je od najznačajnih vidova odbrane. Samo je igračima prednje zone dozvoljeno da izvedu akciju blokiranja. Smatra se da je blok, odnosno akcija blokiranja, izveden kada bloker dodirne loptu. Prilikom blokiranja, igrači mogu postaviti svoje šake i ruke preko mreže, pod uslovom da to ne ometa protivnikovu igru. Nije dozvoljeno dodirnuti loptu preko mreže sve dok protivnik ne izvede udarac u napadu. Dodir bloka se ne računa kao odigravanje ekipe. Zato, posle dodira bloka ekipa ima pravo na još tri odigravanja da bi vratila loptu. Prvo odigravanje posle bloka može da izvede bilo koji igrač, uključujući onoga koji je dodirnuo loptu u bloku. Zabranjeno je blokirati protivnički servis.U zavisnosti od broja igrača koji blokiraju, blok može biti: a) 1 na 1; b) dvojni; c) trojni.[def. FIVB - Pravila igre, OSS]• aktivni blok, neutralizuje protivnički napad već na mreži i osvaja direktan poen [def. Igor Kolaković].• pasivni blok, amortizuje, ublažuje napad protivnika, omogućavajući olakšanu odbranu polja i zadržavajući loptu na svojoj strani terena uz mogućnost organizacije faze kontranapada. V. upasiviti [def. Igor Kolaković]. • plasirana u blok, napadač plasira loptu u blok kada je iz nekog razloga (lošeg dizanja ili njegovog položaja) sprečen da smečuje, ili procenjuje da bi to bilo kontraproduktivno. Pozitivan rezultat plasirane lopte u blok za ekipu koja napada je blok aut.
• blok aut, kada lopta koja se odbije od bloka padne izvan linija terena, što prouzrokuje poen za protivničku ekipu.
• bloker m igrač čija je prvenstvena uloga u timu da blokira protivničke napade. Može da ima i napadačku ulogu kod odigravanja tzv. penala.
|
Cc |
Čč |
Ćć |
Dd |
• Data Volley program za prikupljanje statističkih podataka i analizu učinka ekipe i pojedinaca. Koriste ga statističari ekipa. Obavezan je kao zvanični program za vođenje statistike na utakmicama pod okriljem CEV-a. Kliknite OVDE da biste posetili zvanični sajt firme koja proizvodi ovaj program.
• dizač m osnovni organizator igre od koga ekipa najviše zavisi, jer njegova je gotovo svaka druga lopta. Smatra se da organizuje uglavnom napad, ali on je u isto vreme i igrač odbrane, bloka i server, tako da je najrelevantnija figura u timu, pogotovo u tzv. sistemu 5-1 (5 igrača različitih profila i 1 dizač) koji je dominantan u modernoj odbojci. Nazivaju ga još i tehničarom.
[def. Lazar Grozdanović]
• dizanje s potez odbijanja lopte sa dve ruke iznad glave kojim se namešta smeč. To je gotovo uvek drugi kontakt sa loptom ekipe koja napada. Izvodi ga dizač, odnosno tehničar, mada u određenim slučajevima, kada ovaj nije u mogućnosti, može i neki drugi igrač (osim libera kada je u "tri metra").
Za kvalitetan rad u reprezentaciji neophodno je da lekar ima specijalističko obrazovanje, da vlada svim veštinama i poseduje iskustvo iz oblasti medicine sporta.Ulogu lekara u reprezentaciji najjednostavnije možemo sagledati kroz sledeće segmente njegovih aktivnosti :- rad sa sportistima,- saradnja sa članovima stručnog tima reprezentacije (treneri, fizioterapeuti, maseri, administratori i dr.),- saradnja sa lekarima zdravstvene komisije Saveza i lekarima konsultantima,- saradnja i članstvo u domaćim i međunarodnim asocijacijama medicine sporta,- kontinuirana edukacija,- poštovanje etičkog kodeksa,- aktivnosti na putovanjima,- saradnja sa medijima.
[def. dr Ljuban Martinović]
• doping m korišćenje nedozvoljenih sredstava (medikamenata, napitaka i sl.) u cilju poboljšavanja performansi na terenu.
• dres m zvanična jednoobrazna uniforma u kojoj nastupaju svi igrači jedne ekipe, osim libera koji se mora razlikovati od ostatka tima, najčešće koristeći dres iz druge garniture (koji je druge boje). U svakodnevnom govoru, dresom se smatra gornji deo uniforme, odnosno majica. Svaka ekipa mora imati minimum dve garniture dresova, a na većim takmičenjima tri su obavezne. Naše odbojkaške reprezentacije nastupaju u garniturama dresova plave, bele i crvene boje.
• dupli (dvostruki) kontakt spada u greške odigravanja loptom i kažnjava se poenom za protivnika. Dešava se kada igrač ili igračica odigra loptu dva puta uzastopno ili lopta uzastopno dodirne različite delove tela.
|
Dždž |
Đđ |
Ee |
• ekipa (fr. skup igrača ili igračica koji nastupaju kao celina) ž u širem smislu, podrazumeva kako igrače, tako i članove stručnog štaba. Ekipa se može sastojati od 12 igrača (na nekim takmičenjima poput Svetskog prvenstva i 14, od čega su 2 rezerve), jednog trenera, jednog pomoćnika trenera, jednog fizioterapeuta (masera) i jednog doktora. Za FIVB, svetska i zvanična takmičenja lekar mora biti prethodno akreditovan od strane FIVB. Za FIVB i svetska takmičenja za seniore, ekipa se može sastojati od najviše četrnaest (14) igrača, sa najviše dvanaest (12) regularnih igrača. Jedan od igrača, izuzev libera, kapiten je ekipe i mora biti označen u zapisniku. Samo igrači upisani u zapisnik mogu ući u teren i igrati utakmicu. Kada trener i kapiten ekipe potpišu zapisnik sastav ekipe upisan u zapisnik se više ne može menjati.[def. FIVB - Pravila igre]Na zvaničnim takmičenjima, ekipi se dodaju i statističar, timski novinar i tim menadžer.
|
Ff |
Gg |
• greška ž 1. svaki postupak u toku igre koji nije u skladu ili je u suprotnostima sa zvaničnim Pravilima igre propisanim od strane Svetske odbojkaške federacije (FIVB) 2. individualni ili kolektivni potez jedne ekipe koji je rezultirao gubitkom poena.
• greška u rotaciji učinjena je kada servis nije izveden u skladu sa redosledom rotacije [def. FIVB - Pravila igre].• generalni tehnički sastanak je skup koji se održava obično dan pred početak takmičenja. Na njemu učestvuju svi zvaničnici (delegati, sudije, predstavnici organizatora), kao i treneri, doktori i tim menadžeri svih ekipa učesnica. Na sastanku se potvrđuje validnost svih igrača koji su prijavljeni za utakmice i daju se opšte informacije oko procedura vezanih za funkcionisanje ekipa na takmičenju.
|
Hh |
Ii |
• igrač m osoba koja se bavi nekim sportom, aktivno učestvuje u zvaničnim sportskim nadmetanjima ili utakmicama i član je neke ekipe.
• igrač zadnje i prednje linije, ova podela je uslovljena trenutnom rotacijom na terenu. Oni igrači koji se nalaze unutar 3 metra od mreže predstavljaju igrače prednje linije, dok su oni izvan nje igrači zadnje linije. Ako je napadač u rotaciji igrač zadnje linije, on prilikom smeča mora da se odrazi izvan zone koju omeđuje linija od 3 metra, pri čemu ne sme ni da je nagazi. Ako je dizač u rotaciji igrač zadnje linije, on ne sme da blokira protivnički napad, ali sme da se kreće unutar zone od 3 metra.
• isključenje s jedna od sankcija koju određuje prvi sudija pokazivanjem crvenog i žutog kartona zajedno, prema svojoj proceni i u zavisnosti od ozbiljnosti prekršaja. Član ekipe koji je sankcionisan isključenjem ne može igrati do kraja seta i mora ostati da sedi u kaznenom prostoru. Isključeni trener gubi pravo da interveniše u setu i mora sedeti u kaznenom prostoru. Razlikujemo isključenje kao blažu kaznu od odstranjenja koje označava gubitak prava na učestvovanje u utakmici do kraja. Vidi karton.[def. FIVB - Zvanična pravila igre]
|
Jj |
Kk |
• kapiten m kapiten ekipe i trener su odgovorni za ponašanje i disciplinu članova svoje ekipe. Libero igrači ne mogu biti kapiteni ekipe. Za vreme utakmice, kapiten ekipe je kapiten u igri dok je na terenu. Kada kapiten ekipe nije na terenu, trener ili kapiten ekipe mora odrediti drugog igrača na terenu, ali ne libera, koji će preuzeti ulogu kapitena u igri. Kapiten u igri obavlja tu ulogu dok ne izađe sa terena zamenom igrača ili dok se ne vrati kapiten ekipe ili dok se ne završi set. Kada je lopta van igre, samo je kapitenu u igri dozvoljeno da se obrati sudijama, i to: da bi zamolio za objašnjenje o primeni ili tumačenju Pravila igre kao i da bi preneo zahteve ili pitanja svojih saigrača, u odsustvu trenera da traži tajm-aute i zamene igrača, ili da bi zamolio za:a) odobrenje za potpunu ili delimičnu zamenu opreme,
|
Ll |
• libero m (it. libero - slobodan) igrač koji slobodno može da se kreće po svim zonama terena. Glavna funkcija ove pozicije u timu je odbrana u polju i prijem servisa. Dakle, libero je odbrambeni igrač koji može slobodno da se kreće u polju, a od ostalih saigrača se razlikuje po boji dresa. Libero izlazi iz igre kada servira igrač kojeg on menja u drugoj zoni. Ta izmena se ne računa u ograničeni broj zamena koje svaki tim ima u okviru jednog seta. Jedini uslov je da se igrač kojeg libero menja mora vratiti u igru kada ovaj izlazi. Libero se u tim situacijama obično menja sa nekim od blokera. Libero ne može da servira, blokira niti napada loptu iznad mreže, a ne može ni dizati iznad glave unutar tri metra od mreže, jer u tom slučaju napadač ne sme napadati loptu iznad gornje sajle. Libero, zbog svega navedenog, ne sme imati poen u toku utakmice.
• linija ž označava teren. Sve linije su široke 5 cm. Moraju biti svetle boje, različite od boje podloge i svih ostalih linija. Uglavnom su bele.
|
Ljlj |
Mm |
• max m tempo lopta za krajnjeg smečera koja se koristi pri idealnom prijemu servisa da bi se napadaču omogućio lakši napad i da bi se protivniku otežalo formiranje odbrane. Nikola Grbić je poznat po tome da izuzetno kvalitetno igra "max" na krajeve, odnosno na pozicije 2 i 4.[def. Željko Bulatović]• maska ž v. zaklon.
• mreža ž postavljena vertikalno iznad srednje linije, njen vrh se nalazi na visini od 2,43 m za muškarce i 2,24 m za žene. Njena visina se meri na sredini terena. Visina mreže (iznad bočnih linija) mora biti potpuno jednaka i ne sme prelaziti propisanu visinu za više od 2 cm. Mreža je 1m široka i 9,50 do 10 m duga (po 25 do 50 cm sa svake strane bočnih traka), napravljena od crnih kvadratnih polja stranice 10 cm. Na njenom vrhu se nalazi horizontalna traka, širine 7 cm, napravljena od dvostruko presavijenog belog platna, prišivenog celom dužinom mreže. Na svakom kraju trake su rupe, kroz koje prolazi kanap, koji vezuje traku za stubove i drži gornji deo mreže zategnutim. Kroz traku je provučena savitljiva žica (sajla) koja vezuje mrežu za stubove i zateže njen gornji deo. Na dnu mreže je još jedna horizontalna traka, širine 5 cm, slična onoj na vrhu mreže kroz koju je provučen kanap. Taj kanap vezuje mrežu za stubove i zateže njen donji deo.[def. FIVB - Pravila igre] |
Nn |